Zorlaşan ekonomik koşullarla birlikte çalışanların maaşları enflasyon karşısında erirken, işverenler açısından da maaşları ödeme zorluklarının ortaya çıktığını görmekteyiz.
Zorlaşan ekonomik koşullarla birlikte çalışanların maaşları enflasyon karşısında erirken, işverenler açısından da maaşları ödeme zorluklarının ortaya çıktığını görmekteyiz. Buna bağlı olarak özellikle asgari ücrete yapılan zam sonrasında birçok işveren çalışan sayısını azaltmak zorunda kaldığı görülmektedir. İş Kanununda, iş ilişkisinin sonlanması durumunda hem çalışan hem de işverenin menfaatlerini koruyucu düzenlemeler bulunmaktadır. Bu düzenlemeleri, çalışan ve işveren açısından ayrı ayrı kaleme alıp sizlerle paylaşacağım. Konuyu bu hafta, işverence iş sözleşmesi feshedilen çalışanlar açısından ele almak istiyorum.
İş sözleşmesi hangi durumlarda feshedilebilir ve bunun karşısında haklarımız nelerdir?
İş sözleşmesini haklı fesih, haksız fesih şeklinde tazminat yönünden iki farklı grupta inceleyecek olursak;
İş sözleşmesinin işveren tarafından haksız nedenle feshedilmesi İş Kanunu m.21’de düzenlenmiş olup,
Çalışanın haklı bir neden olmaksızın işten çıkarılmasıdır.
Bu durumda çalışan, ihbar ve kıdem tazminatına hak kazanır.
İhbar süresi işi 6 aydan az olan çalışan için iki hafta, 6 aydan 1.5 yıla kadar olan çalışan için dört hafta, 1.5 yıldan 3 yıla kadar olan çalışan için altı hafta, 3 yıldan fazla olan çalışan için de sekiz hafta olarak belirlenir.
Çalışanın işten çıkarılacağı, bu süreler içinde kendisine ihbar edilmez ve derhal işten çıkarılırsa işveren ihbar süresini tazminatla yükümlüdür.
Yani iki haftalık ihbar süresi olan bir çalışana iki haftalık ücret ödemesi yapılması gerekmektedir.
Bunun yanı sıra fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işveren, çalışana fesih bildirim süresine ait ücretin üç katı tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür.
İş güvencesine tabi olan çalışanlar, sahip oldukları işe iade hakkı ile fesih sonrası açtıkları işe iade davasında iş güvencesi tazminatı ve boşta geçen süreyi ve işe dönmeyi talep edebilirler.
Davanın kabulü halinde çalışanın işverene işe iade talebinde bulunması ve işveren tarafından çalışanın ya işe başlatılması, eğer başlatılmıyorsa çalışanın işyerindeki kıdemine göre belirlenen en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur.
.
İşveren tarafından haklı nedenle fesih halleri ise İş Kanunu m.25’te düzenlenmiştir ve İşverenin iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmesi belli kategorilere ayrılmıştır:
-Sağlık sebepleri;
Çalışanın kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi durumu dolayısıyla ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla devamsızlık yapması,
Çalışanın tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda sağlık sebeplerine dayanılarak işveren tarafından haklı nedenle iş sözleşmesi feshedilebilir.
-Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller;
İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek çalışanın işvereni yanıltması durumunda,
Çalışanın, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması söz konusu olduğunda,
Çalışanın işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması durumunda,
Çalışanın işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması durumunda,
Çalışanın, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması durumunda,
Çalışanın, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi durumunda,
Çalışanın işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi durumunda,
Çalışanın yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi durumunda,
Çalışanın kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması durumunda işverenin haklı sebeple fesih hakkı söz konusu olur.
.
Ayrıca çalışanı işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması durumunda veya çalışanın gözaltına alınması veya tutuklanması sebebiyle devamsızlığı bildirim süresini aştığı takdirde işveren tarafından iş sözleşmesi haklı nedenle feshedilebilir.
İş sözleşmesinin işveren tarafından yukarıda sayılan sebeplerle haklı nedenle feshedilmesi halinde çalışan kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanamamaktadır.
.
İş sözleşmesinin işveren tarafından feshi ve çalışanın hak kazanacağı tazminat türleri genel hükümler çerçevesinde bu şekilde olup, her uyuşmazlığın kendine has hususları olduğundan; bir hak kaybına mahal vermemek adına mutlaka profesyonel destek alınmalıdır.
