Dünyada sigara tüketimi nüfusa oranla hızla azalıyor.
Ülkemizde de özellikle kamusal alanlarda, kapalı mekanlarda sigara kullanımı yasaklandıktan sonra %20’lik bir azalma meydana gelmiş görünüyor. Bununla birlikte, sigara kullanan sayısında ve sigaraya başlama yaşında henüz çok fazla değişiklik görünmüyor. Diğer bir deyişle sigara tüketiminde potansiyel hala yüksek düzeylerde bulunuyor.
Dünyanın en kaliteli ve tek şark tipi tütün üreticisi ülkemizde tütün yetiştiriciliği, unutulmaya yüz tutarken, sigara zamlarıyla bir sigaranın asgari ücretle çalışanın mutfak masraflarına bedel hale gelmesi son derece ilginç. Sigara şirketleri çok fazla para kazanmadıklarını iddia ederken, sigaraya ödenen ücretin neredeyse dörtte üçünün vergiye gittiği belirtilirken, yasal düzenleme yapanların hem halk sağlığı için yaptıklarını belirtmeleri, hem de ciddi bir vergi geliri beklemeleri daha da ilginç.
Elbette insanımız daha az içsin veya hiç içmesin. Sigaranın zararlarını saymakla bitiremiyoruz. Ama hala içenler varsa ve çoğunluktaysa, lüks tüketim maddeleri içerisinde gösterip, aynı havuz içerisinde yüksek düzeylerde özel tüketim vergisine tabi tutmak çok da doğru değil.
Sigaraya yapılan zamlar, elbette beraberinde bazı alternatifler doğuruyor. Öncelikle kaçak sigara kullanımı ile beraberinde sigara kaçakçılığı daha da gelişiyor. Tütün satışları adeta patlama yapıyor. Çok uzak değil, Van-Adana arasında çalışan ve çok geç fark edilen bir ambulansta binlerce kaçak sigara paketi ele geçirilmişti. Van’dan haftada iki sefer yapan ambulansa elbette hiçbir güvenlik müdahale etmiyor ve rahatlıkla kaçak sigara taşıyabiliyor. Birçok üründe buna benzer kaçak ticari faaliyetler gerçekleştiriliyor memlekette. Alkollü içkiler de aynı. Memlekette etil alkol kalmadı. Millet kendi içkisini kendi yapmaya başladı. Sahtekârlar türedi. Milletin hayatıyla oynuyor.
Sigaraya uzun süredir küçük küçük zam yapılıyor. Hemen hepsi 30 lira bandına oturdu. Vergi ayarlamalarıyla birlikte, sigara şirketleri gelen vergilerin üzerinde zam yaptılar. Paket başına ortalama olarak 2 TL gibi zamlar bir süredir geliyor.
Sigara tiryakiliği diğer alışkanlıklardan çok farklı. Bir şekilde tedarik edilebilen bir madde. Otlakçılığı bile son derece yaygın. Dolayısıyla sigara zamlarının getireceği en önemli alternatiflerden biri de dolma sigara satışlarının artmasıdır. Hali hazırda tütün satışları yasak olsa da el altından yoğun bir şekilde devam ediyor. Naylon torbalara veya makronlara konarak satılan sigaralar, toplam sigara satışının önemli bir dilimini oluşturuyor.
Sigara zamlarıyla birlikte tiryakilerin işi zorlaşıyor. Artık tütünü alıp sigaranın maliyetini 50 kuruşa mı indirirler, yoksa gelen zamma inat daha da fazla mı içerler bilinmez. Ama bir süre sonra her şey eski haline döner. Dolum makineleri gelişince millet tütün sarmayı bıraktı. Doldurup içiyor. Bir süre sonra zamlar unutulur. Plak her zamda yeniden çalmaya başlar.
Avrupa ülkelerine göre memlekette sigara epey ucuz. Ancak alım gücü çerçevesinde hesap edince çok pahalı. Bunun kökeninde de TL’nin değersizleşmesi ve sigarada memleketin dışa bağımlı hale gelmesi yatıyor ne yazık ki.
