Kanser taraması, belirli kanser türlerinin henüz belirti göstermediği erken evrelerde tespit edilmesini amaçlayan sistematik sağlık uygulamalarıdır. Bu taramalar, özellikle yüksek risk taşıyan bireylerde hastalığın erken evrede saptanmasını sağlayarak yaşam süresini uzatır ve tedavi başarısını artırır.
Kanser, erken teşhis edilmediğinde ciddi sonuçlar doğurabilen ve dünya genelinde önemli bir halk sağlığı sorunu oluşturan bir hastalık grubudur. Son yıllarda geliştirilen kanser tarama yöntemleri, belirti vermeyen bireylerde dahi hastalığın erken evrede saptanmasını mümkün kılar.
Bu sayede tedaviye erken başlanabilir, yaşam süresi uzatılabilir ve yaşam kalitesi artırılabilir. Kanser taraması, spesifik kanser türlerine yönelik olarak uygulanan, güvenilir ve bilimsel temellere dayanan testleri kapsar.
Kanser taramaları, genellikle kan testleri, görüntüleme yöntemleri ve fiziksel muayene gibi çeşitli tekniklerle yapılır. Amaç, hastalık ortaya çıkmadan ya da henüz ilerlememişken müdahale edebilmektir. Bu süreçte kullanılan kanser taraması testleri, türüne göre değişkenlik gösterse de temel yaklaşım risk azaltımıdır.
Kanser Tanısı Nasıl Konur?
Kanser taraması sonucunda riskli bir bulguya ulaşıldığında, kesin tanı konulması için ileri testler uygulanır. Kanser tanısı, yalnızca tarama testleriyle değil, biyopsi, ileri düzey görüntüleme (BT, MR, PET) ve laboratuvar analizleri gibi detaylı incelemelerle kesinleştirilir.
Örneğin, kanser taraması sonucu şüpheli bir bulgu içeriyorsa, bu bulgu üzerinde doku örneği alınarak patolojik değerlendirme yapılır. Böylece tarama ile ön tanı konulan hastalıklarda, gerçek teşhis süreci bilimsel ve güvenilir temellere dayandırılır. Kanser taraması testinin yapılması, bireyin yaşı, risk faktörleri ve aile öyküsüne göre hekim tarafından belirlenir.
Kanser Taraması Nasıl Yapılır?
Kanser taraması yaptırmak isteyen bireyler için süreç, yaş, cinsiyet, aile öyküsü ve mevcut sağlık durumuna göre belirlenen testlerle şekillenir. Taramalar, genellikle genel kanser taraması olarak bilinen check-up programlarında yer alır. Ancak bazı testler yaşa veya cinsiyete özel olarak önerilir. Örneğin;
Kadınlarda 30 yaşından itibaren rahim ağzı kanseri taraması önerilir.
50 yaş üzeri bireylerde ise kolorektal kanser taraması yaygın olarak uygulanır.
Yüksek riskli bireylerde pet kanser taraması gibi ileri yöntemler tercih edilebilir.
Tüm bu testler, tarama yapılan kurumun olanaklarına göre ücretsiz kanser taraması kapsamında sunulabilir. Ücretsiz kanser taraması yapılması için bireyin belirli klinik şikayetlere sahip olması gerekmektedir. Bazı durumlarda kanser taraması bölümü özel polikliniklerde hizmet verir.
Kanser Taraması Nedir?
Kanserde Erken Teşhis İçin Kanser Taraması Testleri
Kolorektral kanser taraması testleri, hedeflenen kanser türüne göre farklı yöntemlerden oluşur. Erken teşhis için kullanılan bazı testler şunlardır:
Mamografi: Meme kanseri taramasında kullanılır.
Pap smear ve HPV testi: Rahim ağzı kanseri için uygulanır.
Gaitada gizli kan testi ve kolonoskopi: Kolorektal kanseri erken teşhis etmede etkilidir.
Düşük doz BT taraması: Sigara içen bireylerde akciğer kanserini erken yakalamada kullanılır.
Kan testleri: Bazı kanser türlerinde (örneğin prostat kanseri için PSA) kan değerleri yol gösterici olabilir.
Bu testler, kanser taraması check up programlarının içinde ya da bağımsız olarak uygulanabilir.
Meme Kanseri Taraması Nasıl Yapılır?
Meme kanseri taraması, kadınlarda en sık görülen kanser türlerinden biri olan meme kanserinin erken teşhisi için kritik öneme sahiptir. Tarama genellikle 40 yaşından itibaren başlar ve mamografi temel tanı aracı olarak kullanılır.
Mamografi sayesinde meme dokusundaki küçük kitleler veya kireçlenmeler fark edilebilir. Yüksek risk taşıyan bireylerde manyetik rezonans görüntüleme (MR) ile detaylı değerlendirme yapılabilir.
Tarama sıklığı, bireysel risk durumuna göre değişmekle birlikte çoğunlukla yılda bir kez önerilir. Erken evrede saptanan meme kanseri, tedaviye daha iyi yanıt verir ve sağkalım süresi belirgin ölçüde uzar.
Genel Kanser Taraması Nasıl Yapılır?
Genel kanser taraması, belirli bir kanser türüne değil, genel sağlık değerlendirmesi kapsamında farklı kanser risklerini inceleyen testlerin bir araya gelmesidir. Bu kapsamda yapılan testler arasında:
Tam kan sayımı ve biyokimyasal analizler
Gaitada gizli kan testi
Kanser belirteçleri (örneğin CEA, CA 125, AFP gibi)
Ultrason ve diğer görüntüleme yöntemleri yer alır.
Kanser taraması fiyatları, bu testlerin kapsamına göre değişkenlik gösterebilir. Özellikle kanser taraması check up hizmetlerinde özel hastaneler geniş paketler sunmaktadır.
Kolon ve Rektum Kanseri Taraması Nasıl Yapılır?
Kolon ve rektum kanseri, sindirim sistemi kaynaklı en yaygın kanserlerdendir. Bu nedenle taramalar genellikle:
Gaitada gizli kan testi
Kolonoskopi
Rektoskopi gibi yöntemlerle yapılır.
Tarama sıklığı, kişisel risk düzeyine bağlıdır. Genellikle 50 yaşından itibaren her 5-10 yılda bir kolonoskopi yapılması önerilir. Ailede kolon kanseri öyküsü varsa bu süre kısaltılabilir. Kolon kanseri taramaları, yaşamı tehdit eden vakaların erken teşhisinde yüksek başarı sağlar.
Prostat Kanseri Taraması Nasıl Yapılır?
Prostat kanseri, ileri yaş erkeklerde sık karşılaşılan bir kanser türüdür. Tarama için en yaygın yöntemler:
PSA (Prostat Spesifik Antijen) testi
Parmakla rektal muayene şeklindedir.
PSA değerinin yüksek çıkması, prostatta bir sorun olabileceğini gösterebilir ancak kesin tanı için biyopsi gerekebilir. Prostat taramaları, genellikle 50 yaşından itibaren başlar; risk grubundaki erkeklerde ise daha erken yaşta önerilebilir.
Kolorektal Kanser Taraması Nasıl Yapılır?
Kolorektal kanser taraması, kalın bağırsak (kolon) ve rektumda oluşabilecek kanserlerin erken evrede tespit edilmesini amaçlayan tarama testlerini içerir. Özellikle 50 yaş ve üzerindeki bireylerde, ailede kolon kanseri öyküsü olanlarda veya inflamatuar bağırsak hastalıkları bulunan kişilerde bu taramaların düzenli yapılması önerilir.
Kolorektal kanser taraması testleri şu şekildedir:
Gaita (dışkı) testleri:
Gaitada gizli kan testi (GGK): Kolon kanserine işaret edebilecek gizli kanamaları saptar. Kanser taraması kan testi ile desteklenebilir ancak tek başına yeterli değildir.
FİT testi (Fekal immünokimyasal test): Spesifik ve daha hassas bir dışkı testidir.
Yılda bir kez yapılması önerilir.
Kolonoskopi:
Kalın bağırsağın kamera ile doğrudan incelenmesini sağlar.
Polipler tespit edilir ve gerekirse alınarak incelenir.
10 yılda bir tekrarlanması önerilir.
Sigmoidoskopi:
Kolonun alt kısmı incelenir. Daha az kapsamlı ancak tarama için etkilidir.
5 yılda bir önerilir.
BT Kolonografi (Sanal Kolonoskopi):
Radyolojik yöntemle kolon görüntülenir.
Her 5 yılda bir uygulanabilir.
Bu tarama testleri sayesinde kolorektal kanser taraması erken aşamada kanserin belirlenmesini ve başarılı tedaviye ulaşmayı mümkün kılar. Şüpheli bulgular durumunda, daha ileri tetkiklerle tanı doğrulanır.
Rahim Ağzı Kanser Taraması Nasıl Yapılır?
Rahim ağzı kanseri taraması, kadınlarda görülen jinekolojik kanserlerin erken teşhisinde büyük önem taşır. Özellikle 30-65 yaş arasındaki kadınlara düzenli olarak yapılması önerilir. Tarama yöntemleri sayesinde rahim ağzı kanseri erken aşamada tespit edilebilir ve tedavi şansı oldukça yüksektir.
Uygulanan başlıca testler şunlardır:
Pap Smear (Pap Test):
Rahim ağzından hücre örneği alınarak mikroskobik inceleme yapılır.
Anormal hücre değişiklikleri (prekanseröz durumlar) tespit edilir.
Her 3 yılda bir önerilir.
HPV DNA Testi:
Rahim ağzı kanserine neden olan yüksek riskli HPV (Human Papilloma Virus) tiplerini tarar.
Pap Smear testiyle birlikte ya da tek başına uygulanabilir.
5 yılda bir tekrarlanabilir.
Taramalar şu şekilde yapılır:
Hasta jinekolojik masaya alınır ve spekulum yardımıyla rahim ağzı görüntülenir.
Steril bir fırça ya da spatula yardımıyla rahim ağzından hücre örneği alınır.
Alınan örnek laboratuvarda sitolojik veya moleküler yöntemlerle incelenir.
Düzenli taramalar sayesinde rahim ağzı kanseri belirtileri ortaya çıkmadan önce tanı konulabilir. Test sonucuna göre ileri değerlendirme veya kolposkopi gibi ek işlemler önerilebilir.
Kolon ve Rektum Kanseri Taraması Nasıl Yapılır?
Kolon ve rektum kanseri, erken evrede saptandığında tedavi başarısı yüksek olan sindirim sistemi kanserlerinden biridir. Tarama testleri sayesinde hastalık belirti vermeden önce tespit edilebilir. Özellikle 50 yaş ve üzerindeki bireyler için düzenli kolon kanseri taramaları önerilir.
Başlıca tarama yöntemleri şunlardır:
Gaitada Gizli Kan Testi (GGK):
Dışkı örneğinde mikroskobik düzeyde gizli kan aranır.
Yılda bir kez yapılması önerilir.
Kolay uygulanabilir ve ucuz bir yöntemdir.
Kolonoskopi:
Rektumdan başlayarak tüm kalın bağırsağın endoskopik yöntemle incelenmesidir.
Polip gibi oluşumlar erken dönemde saptanarak çıkarılabilir.
10 yılda bir uygulanması önerilir (risk faktörü yoksa).
Sigmoidoskopi:
Kalın bağırsağın son kısmı olan sigmoid kolonun incelenmesidir.
Daha sınırlı bir yöntem olsa da bazı riskli bireylerde tercih edilir.
5 yılda bir yapılabilir.
BT Kolonografi (Sanal Kolonoskopi):
Radyolojik bir görüntüleme yöntemiyle kolona dair detaylı bilgi sunar.
Geleneksel kolonoskopiye alternatif olarak kullanılabilir.
Tarama süreci:
Birey risk düzeyine göre değerlendirilir.
Uygun test seçilir ve uygulanır.
Pozitif sonuç alınan testler ileri değerlendirme gerektirir (örneğin kolonoskopi ile biyopsi).
Bu taramalar genel kanser taraması kapsamında değerlendirilebileceği gibi, bireysel başvuru ile de yapılabilir. Özellikle ailesinde bağırsak kanseri öyküsü bulunan bireylerin daha erken yaşta taramaya başlaması önerilir.
Akciğer Kanseri Taraması
Akciğer kanseri taraması, özellikle 55-80 yaş aralığında, uzun süre sigara içmiş ve bırakalı 15 yıldan az olmuş bireyler için önerilir. Tarama süreci genellikle aşağıdaki adımları içerir:
Düşük Doz Bilgisayarlı Tomografi (LDCT): Akciğerdeki nodülleri veya anormal dokuları erken evrede tespit etmek için kullanılır. Rutin akciğer grafisine göre daha hassastır.
Risk Değerlendirmesi: Hastanın sigara kullanımı, mesleki maruziyetleri ve aile öyküsü gibi faktörlere göre kişisel risk değerlendirmesi yapılır.
LDCT sayesinde akciğer kanseri, semptomlar ortaya çıkmadan önce teşhis edilebilir. Bu tarama için göğüs hastalıkları veya onkoloji birimlerine başvurulması önerilir.
Cilt Kanseri Taraması
Cilt kanseri taraması, vücuttaki benlerin, lezyonların veya renk değişikliklerinin düzenli olarak dermatolojik değerlendirmeye alınmasıdır. Taramada şu adımlar izlenir:
Dermatolojik Muayene: Ciltteki benler ve lekeler dermatoloji uzmanı tarafından görsel olarak incelenir.
Dermatoskopi: Şüpheli görülen lezyonlar dermatoskop adı verilen özel büyüteçli cihazla detaylı olarak değerlendirilir.
Biyopsi (Gerekirse): Anormal görülen lezyonlardan küçük bir doku örneği alınarak patolojik inceleme yapılır.
Erken evrede fark edilen melanom ve bazal hücreli karsinom gibi cilt kanserleri, genellikle yüksek başarıyla tedavi edilebilir. Cilt kanseri taraması için bir dermatoloji uzmanına başvurulması gereklidir.
Tiroid Kanseri Taraması
Tiroid kanseri taraması, boyunda şişlik, yutma güçlüğü veya ses kısıklığı gibi belirtileri olan bireylerde tiroid nodüllerinin incelenmesi amacıyla yapılır. Aşamalar şu şekildedir:
Boyun Ultrasonu: Tiroid bezinde nodül veya kitle olup olmadığını belirlemek için ilk basamak görüntüleme yöntemidir.
Kan Testleri: TSH, T3, T4 gibi hormon seviyeleri değerlendirilir.
İnce İğne Aspirasyon Biyopsisi (İİAB): Şüpheli nodüllerden alınan hücre örnekleri mikroskop altında incelenir.
Bu tarama, özellikle tiroid nodülü tespit edilen ya da ailesinde tiroid kanseri öyküsü bulunan bireyler için önerilir. Değerlendirme ve yönlendirme için bir endokrinoloji veya genel cerrahi uzmanına başvurulması gerekir.
Kanser Taraması Nerede Yapılır?
Kanser taramaları, kamuya ait sağlık kuruluşları, özel hastaneler ve aile sağlığı merkezlerinde yapılabilir. Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’na bağlı Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), ücretsiz tarama hizmeti sunmaktadır. Ayrıca:
Devlet Hastaneleri: Belirli yaş ve risk grubundaki bireyler için ücretsiz tarama hizmetleri sunar.
Özel Hastaneler: Daha kapsamlı ve hızlı tarama paketleri sunabilir.
Aile Sağlığı Merkezleri: Özellikle meme, rahim ağzı ve kolon kanseri taramaları için yönlendirme ve bilgilendirme yapılır.
KETEM Birimleri: Sağlık ocakları veya hastanelere entegre şekilde hizmet verebilir.
Hangi taramanın nerede yapılabileceği, yaş grubu ve bireysel risk faktörlerine göre değişiklik gösterir. Yönlendirme için aile hekimiyle görüşmek faydalı olacaktır.
Kanser Taraması Testi İçin Hangi Bölümden Randevu Alınır?
Kanser taraması yaptırmak isteyen bireyler, başvurularını genellikle aile hekimleri üzerinden başlatabilir. Taramanın türüne ve kişinin şikâyetine göre yönlendirilmesi gereken uzmanlık alanları şu şekildedir:
Meme kanseri taraması: Genel cerrahi veya radyoloji bölümlerine yönlendirme yapılır.
Rahim ağzı kanseri taraması: Kadın hastalıkları ve doğum bölümü ilgilenir.
Kolon ve rektum kanseri taraması: Gastroenteroloji veya genel cerrahi birimleri.
Prostat kanseri taraması: Üroloji bölümü.
Akciğer kanseri taraması: Göğüs hastalıkları veya toraks cerrahisi.
Tiroid kanseri taraması: Endokrinoloji veya genel cerrahi.
Kanser Taraması Hakkında Sık Sorulan Sorular
Sağlık ocağında kanser taraması yapılıyor mu?
Evet, Türkiye’de birçok sağlık ocağında kanser taraması yapılmaktadır. Özellikle KETEM (Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi) ile entegre çalışan birimler, meme, rahim ağzı ve kolon kanseri taramaları sunar.
PET kanser taraması nedir?
PET (Pozitron Emisyon Tomografisi), kanserli hücrelerin vücuttaki dağılımını ve metabolik aktivitelerini gösteren ileri düzey bir görüntüleme yöntemidir. Tanı konmuş kanserin evresini belirlemek ve yayılımını değerlendirmek için kullanılır.
Kanser taraması yaptırmak istiyorum, ilk olarak ne yapmalıyım?
Öncelikle bir aile hekimine başvurmalı ve risk faktörlerinizi değerlendirmelisiniz. Gerekli görülürse ilgili branşlara yönlendirilirsiniz.
Kanser taraması check-up kapsamında yapılır mı?
Birçok özel sağlık kuruluşu, check-up programlarına bazı kanser taraması testlerini dâhil etmektedir. Ancak kapsam her kuruma göre değişebilir.
Adetliyken kanser taraması yapılır mı?
Rahim ağzı kanseri taramaları (Smear, HPV testi) için adet döneminin bitmesini beklemek önerilir. Diğer taramalar için adet durumu genellikle engel teşkil etmez.
Kanser taraması hangi poliklinikte yapılır?
Taramanın türüne göre değişmekle birlikte; genel cerrahi, kadın doğum, göğüs hastalıkları, üroloji ve dermatoloji poliklinikleri en sık başvurulanlardır.
PET sonucu kaç günde çıkar?
PET taraması sonuçları, genellikle 1 ila 3 iş günü içinde çıkmaktadır. Ancak bu süre yapılan merkeze ve uzman görüşüne göre değişebilir.
Hamileyken kanser taraması yapılır mı?
Bazı testler (örneğin Smear testi) gebelikte yapılabilirken, radyasyon içeren görüntüleme yöntemleri genellikle doğum sonrasına ertelenir. Bu nedenle kadın hastalıkları uzmanına danışmak gerekir.
Hangi kanser taramaları yaşlı hastalara önerilmektedir?
Yaşlı bireylerde özellikle kolorektal, prostat, meme ve akciğer kanseri taramaları önerilir. Tarama kararı, kişinin genel sağlık durumu ve yaşam beklentisi göz önünde bulundurularak alınır
Kaynak:Medicalpark