Geçenlerde Elazığ’da pamuk dikeni toplatan birine 244 bin lira para cezası kesildi.
Üstelik toplatan şahıs kamu görevlisi çıktı. Çünkü bu bitki koruma altındaydı. Biyolojik çeşitliliği koruma kapsamında pek çok bitki türü koruma altında bulunuyor. Bunlardan biri de pamuk dikeni veya pamuk deve dikeni olarak biliniyor.
İspanya-İber yarımadasından başlayarak Kazakistan’a kadar uzanan coğrafyada doğal olarak bulunuyor. Kuzeye doğru da İskandinav yarımadasının ortasına kadar olan bölgelerde rastlanır. İri gövdeli, dikenli yaprakları ve göze çarpan dikenli brakteleri ile dikkati çeker ve iki yıllık bir bitkidir.
İskoç devedikeni olarak da bilinen ve İskoçya'nın ulusal çiçeği olan bildiğimiz deve dikeninden oldukça farklıdır. İskoç devedikeni İngiltere'ye özgü bir türdür.
Pamuk dikeni tipik olarak sonbaharda ilk yağmurlardan sonra uyanır ve ilk yıl boyunca rozet halindedir ve derin kök oluşturur. İkinci yılda, bitki 3 m boya ulaşabilir. Geniş bir yaşam formu oluşturur. Yapraklar 10–50 cm genişliğinde, gövdeye alternatif olarak dizilir ve dikenlidir. Alt kısımları tüylerle kaplıdır. İnce tüyler bitkiye grimsi bir görünüm verir. Masif ana gövde, tabanda 10 cm çapında olabilir ve üst kısımda dallanır.
Çiçekler, koyu pembeden mora kadar değişen renklerde olabilir ve 2-6 cm çapında küre şeklindedir. Çiçek tomurcukları önce gövdenin ucunda ve daha sonra koltuk altı dallarının ucunda oluşur. Tek tek veya ikili, üçlü gruplar halinde görünürler.
Bitkiler erseliktir. Hem dişi organları hem de erkek organları vardır. Çiçek tabanlarında dikenli brakteler bulunur, Çiçeklenmeden sonra tohum oluşur. Bitki başına tohum sayısı 8500-40.000 arasında değişir.
Pamuk devedikeni Avrupa ve Asya'ya özgüdür. Bitki, amonyum tuzları bakımından zengin kumlu killi ve kireçli topraklarda iyi gelişir. Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü coğrafyalarda, dere kenarlarında daha sık görülür. Yol kenarlarında, terkedilmiş tarlalarda ve özellikle verimli topraklara sahip alanlarda, bozulmuş mera ve otlaklarda, akarsu kenarlarında diğer deve dikeni türleriyle birlikte sıklıkla bulunur.
Pamuk devedikeni sadece tohumla çoğalır. Bazı bölgelerde istilacı özelliğe sahiptir. İri gövdeli ve rekabet gücü yüksek olduğundan doğal alanlarda baskın bir bitkidir.
Alternatif tıpta en çok kullanılan ürünlerden biridir. Bazı kanser türlerine karşı etkili olduğu bilinmektedir. Yine ülser tedavisinde sıklıkla kullanılmaktadır. Eskiden enginar gibi yendiği de söylenmektedir.
Çiçeklenme döneminde iyi bir bal bitkisidir. Tohumları ise saka ve üveyik kuşları başta olmak üzere bir çok kuş tarafından tüketilir.
ABD, Avusturalya gibi götürüldüğü bölgelerde istilacı türler içerisinde yer almaktadır ve ilaçlı mücadele yapılmaktadır. Ancak ülkemizde aşırı ve bilinçsiz toplama sonucunda kaybolma riski taşımaktadır.
